Kıbrıs tekke ve türbeleri

Ege Üniversitesi Tarih Profesörü Mehmet Akif Erdoğru, çokça yayın yapan bir bilim adamıdır. 2006 yılında Kıbrıs Yakındoğu Üniversitesi’nde görevde bulunurken, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni adım adım dolaştı. Kıbrıs’la ilgili literatürü gözden geçirdi. Eski ve yeni seyyahların Ada hakkında yazdıklarını okudu. Bütün bunları gözlem ve izlenimleriyle hal hamur ederek, Kıbrıs Türklerinin geçmişi, özellikle bugünkü durumu hakkında bir kitap yazdı: “Kıbrıs Notları” (Er yayınları, 2017)

260 sayfalık bu kitaptan; Kıbrıs’taki tekke, türbe ve benzeri yerler hakkındaki malumatla ilgili özet bilgi sunmak istiyorum.

MEVLEVİHANE
Lefkoşe Mevlevihanesi, adanın fethinden 22 yıl sonra 1593 yılında kuruldu. Burası tarihi boyunca gemi ile hacca gidenlerin uğrak yeri oldu. Yetiştirdiği ve hizmet verdiği insanlarla Kıbrıs Türk tarihinin önemli kurumlardan birisidir. Türkiye’de tekkeler kapatıldıktan sonra Halep’e bağlanan tekke zamanla dervişlerini kaybetti. Kıbrıs Türk toplumu da Türkiye Cumhuriyeti kanunlarını benimsemiş bulunduğundan Kıbrıs’ta Mevlevilik, Selim Dede’nin 1953’te vefatıyla sona ermiş oldu.

M. A. Erdoğru halen müze olarak kullanılan Lefkoşe Mevlevihanesi’nin günümüzdeki durumunu anlatır ve oradaki mezar taşlarından bir kısmı hakkında bilgi verir. Mevlevihaneye ait arazinin bir kısmı bugün Tekke Bahçesi Şehitliği adıyla anılmakta, burada 160 Türk şehidi yatmaktadır. En eskisi 21 Mart 1963’te EOK tarafından şehit edilen Türk gençlerinin kabirler olup, 1974 şehitlerinden bir kısmı da burada yatmaktadır.

TÜRBE VE YATIRLAR
Kitapta “Lefkoşe Türbe ve Yatırları” başlığı altında Kurt Baba, İttik Baba ve Kara Baba Türbeleri hakkında bilgi verilir. Hamitköy’de Seyran Dede yatırının ilk İslam mücahitlerinden biri olduğu kabul edilir.

Serdarlı’da Durmuş Dede Türbesi ve Ercan Havaalanının güney batısında bulunan Kırklar Tekkesi dikkati çeker. Kırklar Tekkesi’nin bir Nakşibendi dergahı olduğunu söyleyenler yanında, Hristiyan ve Müslümanlarca saygı duyulan bir mekan olduğu da ifade edilir.

Magosa’da Kutup Osman Tekkesi diye bilinen yerde Atpazarlı Osman Fazlı (1632-1691) yatmaktadır. Şumnu doğumlu olan Osman Fazlı 17. yüzyıl Anadolu ve Rumeli topraklarında gelişip yayılan tasavvufi düşüncenin önemli simalarından biridir. Celveti şeyhi olup İsmail Hakkı Bursevi onun müridi ve halifesidir. Vaaz ve sohbetlerinde vahdet-i vücud çizgisini takip ettiğinden ulemanın tepkisini çekti. Ayrıca çok karmaşık siyasi ilişkileri oldu. Padişah ve yöneticilerden alaka gördüğü kadar, tepki de çekti. Magosa’ya sürüldü ve orada vefat etti. Ondan hatıra olarak bugün Kutub Osman Tekkesi önemli ziyaret yerlerinden biridir.

Hz. Ömer Tekkesi Girne’nin doğusunda kayalıklar üzerinde bulunur. Kıbrıs Türkleri burada 7 evliyanın gömülü olduğuna inanırlar. Bunun dışında burayla ilgili birkaç ayrı menkıbe anlatılır. Bunlardan en eskisi, Muaviye zamanında Kıbrıs’a çıkan Müslüman ordusunun komutanı Ömer, burada Bizanslılarla yapılan savaşta 6 askeriyle birlikte şehit olur. Osmanlılar da buraya bir türbe yaparlar. Hepsinin himmetleri hazır olsun.