\n

Cemiyetimizde din, bireysel ve toplumsal bak\u0131mdan en etkili dinamiklerden birisidir. Din, k\u00fclt\u00fcr\u00fcm\u00fcz\u00fcn temel ve belirleyici esaslar\u0131n\u0131n ba\u015f\u0131nda gelir. Modern \u00e7a\u011flarda d\u00eene ihtiya\u00e7 olmayaca\u011f\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcncesi modas\u0131 ge\u00e7mi\u015f bir yan\u0131lg\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2miyet bin y\u0131ldan beri k\u00fclt\u00fcr ve d\u00fc\u015f\u00fcnce hayat\u0131m\u0131z bak\u0131m\u0131ndan genlerimize k\u00f6k salm\u0131\u015f durumdad\u0131r.<\/h4>\n

Mehmet DEM\u0130RC\u0130<\/h4>\n

Prof. Dr., Dokuz Eyl\u00fcl \u00dcni. \u0130lahiyat Fak. Emekli \u00d6\u011fretim \u00dcyesi<\/h4>\n

<\/figure>\n

K\u00fclt\u00fcr\u00fcn ba\u015fl\u0131ca tariflerinden biri, \u201cBir milletin inan\u00e7, fikir, sanat, \u00e2det ve geleneklerinin, madd\u00ee ve m\u00e2nev\u00ee de\u011ferlerinin b\u00fct\u00fcn\u00fc\u201d \u015feklinde ifade edilir. Ayn\u0131 s\u00f6zl\u00fckte tasavvuf ise \u015f\u00f6yle tan\u0131mlanm\u0131\u015f: \u201c\u0130nsan\u0131n, Allah\u2019\u0131n birli\u011finin zevkini b\u00fct\u00fcn benli\u011finde hissederek kendi i\u00e7 \u00e2leminin derinliklerine ve d\u0131\u015f \u00e2lemin s\u0131rlar\u0131na ermek i\u00e7in t\u00e2kip etti\u011fi d\u00fc\u015f\u00fcnce ve amel sistemi; yarat\u0131l\u0131\u015f, bu \u00e2lem ve \u00f6l\u00fcmden sonras\u0131 \u00fczerindeki d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc\u015f ve inan\u0131\u015f yolu; \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 ve \u00eem\u00e2n\u0131 kullu\u011fun gerektirdi\u011fi \u015fekilde ahl\u00e2k\u0131, \u00f6z\u00fc ve r\u00fbhu ile ya\u015fama disiplini.\u201d (bkz. Kubbealt\u0131 Lugati)<\/p>\n

Dikkat edilirse tariflerde \u201cinan\u00e7, fikir, madd\u00ee ve manev\u00ee de\u011ferler\u201d gibi ortak unsurlar yer almaktad\u0131r. Tasavvuf her \u015feyden \u00f6nce d\u00eenin, \u0130slam\u2019\u0131n bir tezah\u00fcr\u00fc, bir anla\u015f\u0131l\u0131\u015f ve ya\u015fan\u0131\u015f bi\u00e7imidir. K\u00fclt\u00fcrler ise geni\u015f \u00e7apta dinle i\u00e7 i\u00e7edir.<\/p>\n

Cemiyetimizde din, bireysel ve toplumsal bak\u0131mdan en etkili dinamiklerden birisidir. Din, k\u00fclt\u00fcr\u00fcm\u00fcz\u00fcn temel ve belirleyici esaslar\u0131n\u0131n ba\u015f\u0131nda gelir. Modern \u00e7a\u011flarda d\u00eene ihtiya\u00e7 olmayaca\u011f\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcncesi modas\u0131 ge\u00e7mi\u015f bir yan\u0131lg\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2miyet bin y\u0131ldan beri k\u00fclt\u00fcr ve d\u00fc\u015f\u00fcnce hayat\u0131m\u0131z bak\u0131m\u0131ndan genlerimize k\u00f6k salm\u0131\u015f durumdad\u0131r. Ki\u015fi ve toplum olarak kendimizi ondan soyutlayamay\u0131z. Buna l\u00fczum da yoktur. Hemen hemen b\u00fct\u00fcn d\u00fcnyada din ve mistisizm \u201cy\u00fckselen de\u011ferler\u201d aras\u0131nda ba\u015fta gelmektedir.<\/p>\n

Milletimizin \u0130sl\u00e2m dinine giri\u015finden bu yana etkisinde kald\u0131\u011f\u0131 en \u00f6nemli ak\u0131m, tasavvuftur. Bug\u00fcn milletler aras\u0131 alanda kendileriyle iftihar etti\u011fimiz ki\u015filer tasavvuf k\u00fclt\u00fcr\u00fcn\u00fcn meyveleridir. Mevl\u00e2n\u00e2\u2019y\u0131 yeti\u015ftiren \u00e7evre tasavvuf muh\u00eetidir.<\/p>\n

K\u00fclt\u00fcr ve sanat tarihimizde bu tar\u00eekatten etkilenmeyen \u015fair, m\u00fbsiki\u015finas ve sanatk\u00e2r\u0131m\u0131z yok gibidir. Mevlev\u00eeli\u011fin \u00e2dap ve erk\u00e2n\u0131, derg\u00e2h\u0131n d\u0131\u015f\u0131na da ta\u015farak insan ili\u015fkilerinde zer\u00e2fet ve al\u00e7ak g\u00f6n\u00fcll\u00fc\u011f\u00fc yaym\u0131\u015ft\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yle tar\u00eekat sadece insan-tanr\u0131 ili\u015fkilerinde de\u011fil, insanlar\u0131n birbiriyle m\u00fcnasebetlerinde, hatt\u00e2 insan-e\u015fya ili\u015fkilerine var\u0131ncaya kadar geni\u015f bir alanda olumlu etkilere yol a\u00e7m\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

G\u00fczellik ve estetik duygusu, hayata anlam ve renk katar. Bu duyguya sahip olanlar ya\u015fad\u0131klar\u0131 \u00e7evreyi, kulland\u0131klar\u0131 e\u015fyay\u0131 en g\u00fczel bi\u00e7imde \u015fekillendirmeye gayret ederler. Bir kap\u0131, bir duvar, ka\u015f\u0131k, fincan, kap kacak, kalem, k\u0131l\u0131\u00e7 velhas\u0131l her t\u00fcrl\u00fc e\u015fyay\u0131 kaba ve geli\u015fi g\u00fczel de\u011fil, zarif, ince ve estetik boyutlar i\u00e7inde yaparlar. B\u00f6ylece \u201cg\u00fczellik\u201d fikrini canl\u0131 bi\u00e7imde hayata ge\u00e7irirler. Bu anlay\u0131\u015f bizim k\u00fclt\u00fcr gelene\u011fimizde var olan bir \u00f6zelliktir.<\/p>\n

\u0130\u015fte bu gelenek daha \u00e7ok tasavvuf \u00e7evrelerinde, derg\u00e2hlarda, tekkelerde v\u00fccut bulmu\u015ftur. \u201cAllah g\u00fczeldir, g\u00fczelli\u011fi sever\u201d hadisi bizde g\u00fczel sanatlara ilham veren d\u00fcsturdur. G\u00fczel sanatlar daha \u00e7ok tekke \u00e7evrelerinde geli\u015fme imk\u00e2n\u0131 buldu. Hat, tezhib, \u015fiir, musiki derg\u00e2h ortam\u0131nda yayg\u0131nla\u015ft\u0131. Mevlevi dergahlar\u0131 devirlerinin birer musiki konservatuvar\u0131 i\u015flevi g\u00f6rd\u00fc. Tarihimizdeki b\u00fcy\u00fck musiki \u00fcstadlar\u0131 tasavvuf muhitlerinde yeti\u015fti.<\/p>\n

Tasavvuf d\u00fc\u015f\u00fcncesinin temel dayanaklar\u0131ndan biri Cibril hadisindeki \u201c\u0130hsan\u201d kavram\u0131d\u0131r. \u0130hsan \u201ch\u00fcsn\u201d k\u00f6k\u00fcnden gelir. H\u00fcsn g\u00fczellik, g\u00fczel, iyi anlam\u0131na gelir. Yapt\u0131\u011f\u0131 i\u015fi iyi ve g\u00fczel yapmak bir iman ve ahlak borcudur. Tasavvuf e\u011fitimi bunu sa\u011flar. Bir tasavvuf kurumu olan \u201cF\u00fct\u00fcvvet\u201d anlay\u0131\u015f\u0131nda \u201cyapt\u0131\u011f\u0131 i\u015fi insanlardan \u00f6nce Allah\u2019a be\u011fendirme\u201d ilkesi ge\u00e7erlidir. Ahilik ve f\u00fct\u00fcvvet ahl\u00e2k\u0131 bunu gerektirir. Bu bir k\u00fclt\u00fcr de\u011filse nedir?<\/p>\n

G\u00f6lp\u0131narl\u0131\u2019n\u0131n \u201cTasavvuftan Dilimize Ge\u00e7en Deyimler ve Atas\u00f6zleri<\/em>\u201d adl\u0131 kitab\u0131 tasavvuf-k\u00fclt\u00fcr ili\u015fkisinin ete kemi\u011fe b\u00fcr\u00fcnm\u00fc\u015f \u00f6rneklerinden biridir.<\/p>\n

\u015euras\u0131 muhakkak ki, tasavvufun prati\u011fi de\u011filse bile fikr\u00ee ve k\u00fclt\u00fcrel y\u00f6n\u00fc, bizim d\u00fc\u015f\u00fcnce ve sanat hayat\u0131m\u0131zda son derece etkili olmu\u015ftur. Bunun tez\u00e2h\u00fcrlerini bilhassa edebiyat\u0131m\u0131zda g\u00f6r\u00fcr\u00fcz. O bak\u0131mdan, tasavvuf inan\u0131\u015f ve d\u00fc\u015f\u00fcncesi belli \u00f6l\u00e7\u00fcde tan\u0131nmadan, \u015f\u00e2ir ve sanatk\u00e2rlar\u0131m\u0131z\u0131 yeterince anlamam\u0131z m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. Tasavvuf d\u00fc\u015f\u00fcncesini tan\u0131mak ve o d\u00fcnyan\u0131n kavram ve terimlerini do\u011fru anlamak, zengin k\u00fclt\u00fcr miras\u0131m\u0131z\u0131 kucaklayabilmek i\u00e7in de gerekli \u015fartlar\u0131n ba\u015f\u0131nda gelir.<\/p>\n

<\/figure>\n

D\u00eevan edebiy\u00e2t\u0131n\u0131n hemen b\u00fct\u00fcn \u015fairleri, \u0130sl\u00e2m\u00ee ilimleri ve ortak medeniyetin her t\u00fcrl\u00fc fikir ve bilgilerini tan\u0131d\u0131klar\u0131 gibi, tasavvuf k\u00fclt\u00fcr\u00fcn\u00fc de o \u00f6l\u00e7\u00fcde, hatta daha fazlas\u0131yla biliyorlard\u0131. Bu k\u00fclt\u00fcrle eserler veriyor, \u015fiirler s\u00f6yl\u00fcyorlard\u0131. Din d\u0131\u015f\u0131 \u015fiirlerde bile tasavvufun zengin m\u00e2n\u00e2l\u0131 kelime, deyim ve terimlerinden \u00e7ok\u00e7a istif\u00e2de edilmi\u015ftir. Mesel\u00e2 be\u015fer\u00ee a\u015fklar\u0131 dile getirirken, onlar\u0131 tasavvufun mecazlar\u0131yla s\u00fcslemek veya h\u00fcner olsun diye tasavvuf perdesiyle gizlemek yoluna gidilmi\u015ftir. O bak\u0131mdan tasavvufla hi\u00e7 al\u00e2kas\u0131 yokmu\u015f gibi g\u00f6r\u00fcnen ki\u015filerde ve \u015fiirlerde dahi az veya \u00e7ok, tasavvuf s\u00e2has\u0131n\u0131n tesirlerine ve izlerine rastlan\u0131r. Esasen edebiyatla ilgisi bak\u0131m\u0131ndan tasavvuf, bir ortak k\u00fclt\u00fcr haline gelmi\u015ftir. O bak\u0131mdan tasavvuf inan\u0131\u015f ve d\u00fc\u015f\u00fcncesini belli \u00f6l\u00e7\u00fcde tan\u0131madan bizim edebiy\u00e2t\u0131m\u0131za \u00e2it mahsulleri tam olarak anlamak m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.<\/p>\n

*<\/p>\n

70 y\u0131ll\u0131k Sovyet h\u00e2kimiyeti bug\u00fcnk\u00fc Asya T\u00fcrk Cumhuriyetleri halklar\u0131na \u00e7ok \u015feyi unutturmu\u015ftur. \u015eu farkla ki, baz\u0131 yerlerde \u015feyh torunlar\u0131 gelene\u011fi devam ettirebilmi\u015flerdir. Dini uygulamalar geni\u015f \u00e7apta unutturulmu\u015ftur. Fakat dikkati \u00e7eken bir husus, kutsal mek\u00e2nlar\u0131n, t\u00fcrbelerin, tar\u00eekat ileri gelenlerine ait kabirlerin \u00e7ok\u00e7a ziyaret edilmesidir. Ahmet Yesevi T\u00fcrbesi\u2019nin yak\u0131n\u0131nda birka\u00e7 saat ge\u00e7iren kimse bunu fark eder. Bu durum bile, tasavvuf k\u00fclt\u00fcr\u00fcn\u00fcn ve milli gelene\u011fin belli \u00f6l\u00e7\u00fcde yeni nesillere ta\u015f\u0131nmas\u0131nda yard\u0131mc\u0131 olmaktad\u0131r.<\/p>\n

Manisa\u2019n\u0131n geli\u015fmi\u015f il\u00e7esi Akhisar Ayvaz Dede\u2019yi sahiplenmi\u015ftir. Dede\u2019nin Akhisar\u2019dan Bosna\u2019ya gitti\u011fini s\u00f6ylerler. Burada \u00e7ok say\u0131da Bosna ve Balkan k\u00f6kenli vatanda\u015flar\u0131m\u0131z vard\u0131r. Onlar\u0131n da etkisiyle Bosna ve Ayvaz Dede ile \u00f6nemli bir\u00a0k\u00fclt\u00fcr k\u00f6pr\u00fcs\u00fc<\/strong>\u00a0kurulmu\u015ftur. \u015eenliklere resmi zevatla birlikte her y\u0131l artan \u015fekilde kalabal\u0131k gruplar kat\u0131lmaktad\u0131r. Akhisar\u2019da yeni a\u00e7\u0131lan okul ve c\u00e2milere \u201cAyvaz Dede\u201d ismi verilmektedir.<\/p>\n

Kula\u2019daki Tapduk Emre T\u00fcrbesi arazide tek ba\u015f\u0131na bir yap\u0131. Her y\u0131l Eyl\u00fcl ba\u015flar\u0131nda burada t\u00f6renler yap\u0131lmaktad\u0131r. Ben birka\u00e7 sene ara ile ikisine kat\u0131ld\u0131m. Her ge\u00e7en y\u0131l i\u015ftirak art\u0131yor. Tamamen mahalli imk\u00e2nlarla, \u00e7evre belediyelerin ve baz\u0131 sivil toplum kurulu\u015flar\u0131n\u0131n organizasyonuyla haz\u0131rlanan bir faaliyet. B\u00fct\u00fcn g\u00fcn meydanda kazanlar kayn\u0131yor. Duyup gelen herkese doyuncaya kadar yemek ikram ediliyor. \u00c7e\u015fitli yerlerden gelen insanlar g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcp konu\u015fuyor, halle\u015fiyorlar. Tapduk ve Yunus Emre\u2019yi ziyaret edip fatihalar g\u00f6nderiyorlar. Resmi erk\u00e2n\u0131n da kat\u0131ld\u0131\u011f\u0131 k\u00fclt\u00fcrel faaliyetler oluyor. B\u00f6ylece devlet-millet kayna\u015fmas\u0131n\u0131n g\u00fczel bir \u00f6rne\u011fi ya\u015fan\u0131yor. Yunus Emreler, Tapduk Emreler ir\u015fad ve himmet ellerini g\u00fcn\u00fcm\u00fczde de sevenlerine uzatmaya devam ediyor.<\/p>\n

*<\/p>\n

T\u00fcrk k\u00fclt\u00fcr ve medeniyetinde Mevl\u00e2n\u00e2, Hac\u0131 Bekta\u015f, Hac\u0131 Bayram ve Y\u00fbnus Emre gibi b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011f\u0131 sevgi ile kucaklayan ve birle\u015ftiren ruh adamlar\u0131n\u0131n, vel\u00eelerin b\u00fcy\u00fck rol\u00fc vard\u0131r. Her T\u00fcrk \u015fehrinde hatta kasaba ve k\u00f6y\u00fcnde bir veya birka\u00e7 vel\u00ee yatar. B\u00e2zan da Y\u00fbnus Emre ve Sar\u0131 Saltuk misalinde oldu\u011fu gibi, ayn\u0131 \u015fahs\u0131n birden fazla yerde makam veya t\u00fcrbesi bulunur. Bu manevi kuvvet temsilcilerine halk b\u00fcy\u00fck sayg\u0131 duyar. Onlara ait pek \u00e7ok efsane ve ker\u00e2met anlat\u0131l\u0131r. Bu menk\u0131beler kahramanl\u0131k, do\u011fruluk, insan sevgisi ve benzeri faz\u00eeletlerin nesilden nesile aktar\u0131lmas\u0131nda bir ara\u00e7 vazifesi g\u00f6r\u00fcr. Topra\u011f\u0131 bu nevi insanlar ve onlar\u0131n hik\u00e2yeleri kutsalla\u015ft\u0131r\u0131r. Bundan dolay\u0131, onlar\u0131n tarih\u00ee ve m\u00e2nev\u00ee fonksiyonlar\u0131n\u0131 anlayarak, herkes kendi seviyesine g\u00f6re onlara de\u011fer vermelidir. Mehmet Kaplan\u2019\u0131n da dedi\u011fi gibi: \u201cBat\u0131 medeniyeti eski T\u00fcrk vel\u00eelerinin ker\u00e2metlerinden \u00e7ok daha ak\u0131l almaz, sa\u00e7ma hik\u00e2yelerden ib\u00e2ret olan Yunan mitolojisine dayan\u0131r. XX. y\u00fczy\u0131l\u0131n ak\u0131lc\u0131 ve maddeci g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcyle, T\u00fcrkiye\u2019yi as\u0131rlardan beri kutsall\u0131k duygusuyla ya\u015fatan ve koruyan vel\u00eeleri ink\u00e2r ve ihmal edersek, pek b\u00fcy\u00fck bir \u015feyi kaybetmi\u015f oluruz.\u201d\u00a0 \u0130\u015fte, b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011f\u0131 kucaklayan sevgi anlay\u0131\u015f\u0131yla Y\u00fbnus Emre de, bu vel\u00ee-san\u2019atk\u00e2rlar\u0131n ba\u015f\u0131nda gelmektedir.<\/p>\n

*<\/p>\n

Tasavvuf k\u00fclt\u00fcr\u00fc toplumun farkl\u0131 kesimlerini birle\u015ftirici bir i\u015fleve de sahiptir. Tekkelerde s\u00f6ylenen ilahi, nefes ve nutuklar bir hayli yekun tutar. Bunlar\u0131n g\u00fcfteleri de besteleri de etkileyici ve zengin anlama sahiptir. G\u00fcn\u00fcm\u00fczde Alevi-Bekta\u015fi \u00e7evrelerinin ellerindeki g\u00fcfte kitaplar\u0131na, halk t\u00fcrk\u00fcleri metinlerine bir g\u00f6z atarsak g\u00f6r\u00fcr\u00fcz ki bu g\u00fcftelerin \u00e7o\u011fu tekkelerde okunan ilahi s\u00f6zleridir. Bu sevinilecek bir durumdur. Aralar\u0131 bozulmak istenen z\u00fcmrelerin ayn\u0131 ortak paydada birle\u015ftiklerinin \u00e7o\u011fumuz fark\u0131nda de\u011filiz.<\/p>\n

\u0130smail Kara ile bitirelim: \u201cBir metin bir \u015fiir, bir beste hem t\u00fcrk\u00fc hem il\u00e2hi hatta hem de \u015fark\u0131 olur mu? \u0130nternete bakarak \u2018Ben mel\u00e2met h\u0131rkas\u0131n\u0131 kendim geydim e\u011fnime\u2019 il\u00e2h\u00eesini, t\u00fcrk\u00fcs\u00fcn\u00fc, \u015fark\u0131s\u0131n\u0131 dinleyin l\u00fctfen Ne\u015fet Erta\u015f\u2019tan, Kani Karaca\u2019dan, M\u00fczeyyen Senar\u2019dan mesel\u00e2, bakal\u0131m hangisini be\u011feneceksiniz? Hangisi daha din\u00ee yahut d\u00fcnyev\u00ee?! B\u00f6yle bir ay\u0131r\u0131m var m\u0131? B\u00fcy\u00fck Yunus\u2019un \u2018Da\u011flar ile ta\u015flar ile\u2026\u2019 nutkunu Elnare Abdullayeva\u2019dan hi\u00e7 dinlediniz mi?.\u201d<\/p>\n<\/div>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Cemiyetimizde din, bireysel ve toplumsal bak\u0131mdan en etkili dinamiklerden birisidir. Din, k\u00fclt\u00fcr\u00fcm\u00fcz\u00fcn temel ve belirleyici esaslar\u0131n\u0131n ba\u015f\u0131nda gelir. Modern \u00e7a\u011flarda d\u00eene ihtiya\u00e7 olmayaca\u011f\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcncesi modas\u0131 […]<\/a><\/p>\n<\/div>","protected":false},"author":1,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[13],"tags":[],"class_list":["post-4077","post","type-post","status-publish","format-standard","hentry","category-makaleler"],"_links":{"self":[{"href":"http:\/\/www.mehmetdemirci.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/4077"}],"collection":[{"href":"http:\/\/www.mehmetdemirci.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"http:\/\/www.mehmetdemirci.org\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.mehmetdemirci.org\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/www.mehmetdemirci.org\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=4077"}],"version-history":[{"count":2,"href":"http:\/\/www.mehmetdemirci.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/4077\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":4079,"href":"http:\/\/www.mehmetdemirci.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/4077\/revisions\/4079"}],"wp:attachment":[{"href":"http:\/\/www.mehmetdemirci.org\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=4077"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.mehmetdemirci.org\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=4077"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"http:\/\/www.mehmetdemirci.org\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=4077"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}